Cây khoai lang tên khoa học là Ipomoea batatas Lam thuộc họ Convolvulaceae, là cây lương thực quan trọng của nhiều nước châu Á, châu Phi và châu Mỹ La tinh. Khoai lang là loại cây có củ sống quanh năm, được sử dụng rộng rãi làm thức ăn cho người, cho động vật và làm nguyên liệu cho một số ngành công nghiệp.

Cây khoai lang được phân bố rộng rãi ở Việt Nam, có mặt ở trung du và miền núi Bắc bộ, châu thổ sông Hồng, các tỉnh duyên hải miền Trung, Tây Nguyên, Đông Nam bộ và vùng đồng bằng sông Cửu Long. Vùng trồng khoai lang quan trọng nhất là vùng đất cát ven biển thuộc các tỉnh từ Thanh Hóa đến Bình Thuận.

Có khoảng 20 giống khoai lang chủ yếu được trồng tại Việt Nam hiện nay. Trong đó một số giống có năng suất khá cao là K51, K4 (V15-70), K3, K2, KB1, KL5, Hoàng Long, Hồng Quảng, VX-37, TV1, Chiêm dâu, Nhật 3, Cực nhanh, 143, HL4, KL1, TV1, H1.2… đạt từ 10 – 30 tấn/ha.

Riêng giống khoai lang K51, năng suất có thể đạt tới 25 – 30 tấn/ha. Hầu hết các giống đều phù hợp với thời vụ thu đông, đông chính vụ hay đông xuân.

Điều kiện phát triển

Khoai lang thường được nhân giống bằng thân (trong dân gian gọi là dây) hay từ mầm củ, rất ít khi nhân giống bằng hạt. Nhiệt độ thích hợp cho sinh trưởng của cây khoai lang khoảng 20^oC – 30^oC, dưới 15^oC và trên 30^oC cây ngừng sinh trưởng. Thời gian từ khi trồng cho đến khi thu hoạch kéo dài từ 3 – 10 tháng tùy theo vào giống và điều kiện nhiệt độ.

Đời sống cây khoai lang có hai giai đoạn: (1) Giai đoạn phát triển rễ sợi (rễ thật), thân, lá và (2) Giai đoạn hình thành và phát triển củ.

Ở vùng ôn đới, khoai lang được trồng vào tháng 5 hoặc tháng 6 và thu hoạch vào tháng 9 hoặc tháng 10, còn ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, cây khoai lang có thể phát triển quanh năm.

Yêu cầu đất 

Nhìn chung, khoai lang là loại cây có củ ít kén đất, có thể trồng trên nhiều loại đất khác nhau về đặc tính lý, hóa học. Đất thích hợp nhất đối với cây khoai lang là đất cát pha, có thành phần cơ giới nhẹ, tơi xốp, dễ thoát nước và có tầng canh tác dày.

Tuy nhiên ở những loại đất khác, cũng vẫn trồng được khoai lang, miễn là có chế độ canh tác thích hợp, ở đất có tầng canh tác mỏng, vùng trũng phải làm luống to và cao, ở đất có thành phần cơ giới nặng cần phải chú trọng bón phân hữu cơ để cải thiện độ tơi xốp…       

Thời vụ

Ở nước ta, thời vụ chính trồng khoai lang bắt đầu ngay sau khi thu hoạch vụ lúa hè thu hay vụ mùa, vào khoảng tháng 9 và tháng 10, đôi khi khoai lang có thể trồng muộn vào đầu tháng 11 đối với những giống ngắn ngày như giống K51 có thời gian sinh trưởng 75 – 80 ngày (còn gọi là khoai lang đông).

Ngoài ra, cây khoai lang còn được trồng  vụ xuân (trung du, miền núi phía Bắc), vụ hè thu và vụ thu ở các vùng đất ven sông hay ở dưới vườn cây ăn quả, sườn dốc hay đất mới khai hoang vừa làm cây lấy rau cho chăn nuôi vừa làm cây phủ đất chống xói mòn và giữ độ ẩm cho cây lâu năm.   

Trên vùng đất trồng màu, sau khi thu hoạch cây trồng trước, cần cày vùi toàn bộ cỏ dại và thân lá cây vụ trước. Nếu có qúa nhiều cỏ dại và phế phụ phẩm của cây trồng trước, có thể gom lại và ủ để làm phân cho cây khoai lang.

Đối với đất dốc, nên cày bừa theo đường đồng mức để hạn chế rửa trôi, xói mòn. Không nên bừa đất quá kỹ, vì nếu làm đất quá nhỏ, lượng dinh dưỡng và đất mất do rửa trôi xói mòn tăng, độ xốp giảm, hạn chế đến sinh trưởng và phát triển của củ.

Đối với đất ruộng, phải tranh thủ cày bừa ngay sau khi thu hoạch vụ trước. Trong trường hợp sau thu hoạch lúa đất còn ướt thì không nên bừa kỹ sẽ làm đất dễ bị quánh, cứng, giảm độ khổng khi đất khô.

Khi lên luống, gom những cục đất nhỏ vào giữa, để những cục to ra ngoài.  

Khoai lang được trồng theo luống với các kích cỡ khác nhau phụ thuộc vào từng loại đất.

– Đất cát:

+ Luống rộng từ 1,2 – 1,5 m, cao từ 0,45 – 0,5 m.

+ Dây khoai trồng cắt đoạn 1 và 2  với độ dài 30 – 35 cm, không có rễ trên cây.

+ Lấp dây trồng dày hơn 10 cm.

– Đất thịt nhẹ:

+ Luống rộng 1,2 – 1,3 m, cao 0,1 – 0,45 m.

+ Dây khoai trồng cắt đoạn 1 và 2  với độ dài 25 – 30 cm, không có rễ trên cây.

+ Lấp dây trồng từ 7 – 10 cm.

Loại phân	Bón lót	Bón thúc 1	Bón thúc 2
Tính cho 1 ha (kg)
Phân chuồng	8.000 – 10.000
NPK-S*M1 5-10-3+8S	200 – 300
NPK-S*M1 12-5-10+14S		350 – 400	350 – 400
Tính cho 1 sào Bắc bộ (kg)
Phân chuồng	300 – 400
NPK-S*M1 5-10-3+8S	10 – 12
NPK-S*M1 12-5-10+14S		13 – 15	13 – 15

Kỹ thuật bón phân:

Phân lót: Toàn bộ phân chuồng bón lót khi lên luống bước 1 và phân NPK-S*M1 5-10-3+8S, bón lót khi lên luống bước 2.

Bón thúc 1: Thời gian từ 15 – 30 ngày sau khi trồng bón vào hai bên luống, cách gốc 15 – 20 cm, có điều kiện thì xẻ rãnh 2 bên hoặc cày xả để 1 – 2 giờ rồi bón phân kết hợp với xới sâu, rồi vun nhẹ để lấp phân.

Bón thúc 2: Thời gian từ 45 – 60 ngày sau trồng. Vắt dây cẩn thận hai bên luống, sau đó bón phân, rồi xới nông, đảo phân và vun cao lấp kín gốc (chú ý không bón phân vào gốc và vào thân lá).

Khuyến cáo áp dụng trong canh tác khoai lang tại Quảng Bình
Nghiên cứu “ Đánh giá phương thức canh tác khoai và sắn hiện tại với phương thức canh tác thông minh với Biến đổi khí hậu (BDKH)” được thực hiện bởi FoodSTART+ đề cập đến việc áp dụng kĩ thuật canh tác thông minh với Biến đổi khí hậu (CSA) với mục đích giúp nông dân cải thiện phương thức canh tác hiện tại. Với các kĩ thuật canh tác theo CSA bao gồm các phương thức canh tác thông minh và hiệu quả các vật tư đầu vào (phân bón, thuốc trừ sâu, giống và nhân công) và sử dụng hiệu quả và tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên (đất và nước) và kết quả mong muốn là tăng năng suất và giảm tác động lên đất, nước và rừng.

Tài liệu này được thiết kế để mô tả các phương thức canh tác CSA, theo lối tiếp cận là truyền đạt các kĩ thuật để đảm bảo phát triển bền vững và tăng cường an ninh lương thực trong bối cảnh biến đổi khí hậu.

 Đọc thêm

Khoai lang thiếu hụt dinh dưỡng: Bo (Boron)

• Triệu chứng thiếu Bo được xử lý bằng cách bón Borax hoặc muối Solubor cùng với phân NPK với số lượng 1-4 kg trước cho một hecta trước khi hoặc sau khi trồng, tùy thuốc vào loại đất.
• Do đặc tính của Bo thường ít lưu dẫn từ ngọn xuống rễ do đó khi cây biểu hiện thiếu Bo xuất hiện sử dụng phân bón lá chứa Bo thường không hiệu quả
• Tưới nhỏ giọt có chứa Bo là một trong những cách hiệu quả nhất để có thể khắc phục hiện tượng thiếu Bo trên khoai lang

Giải pháp Supe Lâm Thao

Khoai lang thiếu hụt dinh dưỡng: Zn (kẽm)

• Triệu chứng thiếu kẽm khoai lang có thể khắc phục bằng cách sử dụng kẽm sunphat hoặc Zn-EDTA để phun lên lá khi có triệu chứng xuất hiện
• Tăng cường sử dụng phân hữu cơ cho ruộng khoai lang cũng là một hình thức bộ sung kẽm cho khoai lang, cũng có thể bón kẽm sunphat cùng với NPK trong quá trình bón lót hoặc thúc

Giải pháp Supe Lâm Thao

Khoai lang thiếu hụt dinh dưỡng: Cu (đồng)

• Triệu chứng thiếu dinh dưỡng đồng thường xuất hiện trên lá non, lá non thường bị biến dạng và co lại, sau đó chuyển thành màu vàng. Các phần chuyển vàng trên lá non sẽ bị hoại tử

Giải pháp Supe Lâm Thao

Khoai lang thiếu hụt dinh dưỡng: Mn (mangan)

• Triệu chứng thiếu mangan có thể khắc phục tốt nhất bằng cách sử dụng phân bón lá có chứa mangan hoặc phun mangan sunphat (MnSO4) từ 2-4 kg cho 1 hecta
• Các loại thuốc trừ nấm macozeb thường có chứa mangan do đó khi phun phòng bệnh thường có thể cải thiện được tình trạng thiếu mangan trên khoai lang

Giải pháp Supe Lâm Thao

Khoai lang thiếu hụt dinh dưỡng: Fe (sắt)

• Triệu chứng thiếu sắt thường xuất hiện trên lá non, toàn bộ phấn thịt lá chuyển vàng trong khi đó gân lá chính và gân lá phụ vẫn giữ màu xanh, khi cây thiếu sắt nặng lá non sẽ bị chết
• Triệu chứng thiếu sắt thường diễn ra trong điều kiện khoai lang trồng trên đất có độ pH thấp, do đó chú ý thường xuyên bón vôi để nâng cao độ pH từ đó hạn chế thiếu sắt

Giải pháp Supe Lâm Thao

Khoai lang thiếu hụt dinh dưỡng: S (Lưu huỳnh)

• Triệu chứng thiếu lưu huỳnh thường xuất hiện đầu tiên trên lá non, sau đó sẽ đến lá già. Trên lá non, mép lá sẽ chuyển thành màu tím, bao quanh lá, phần giữa chuyển thành màu vàng.

Giải pháp Supe Lâm Thao

Khoai lang thiếu hụt dinh dưỡng: Mg (magie)

• Triệu chứng thiếu magie thường diễn ra trên khoai lang trong điều kiện trồng trên đất có pH dưới 5, do đó chú ý pH đất trước khi trồng

Giải pháp Supe Lâm Thao

Khoai lang thiếu hụt dinh dưỡng: Ca (canxi)

• Bón vôi (nồng độ 40% caxi) có tác dụng kép vừa nâng độ pH của đất vừa cung cấp canxi cho khoai lang
• Trong điều kiện đất không bị chua có thể bón Dolomite, nếu cần thiết có thể bổ sung thêm kali và magie cùng với caxi để duy trì cân bằng dinh dưỡng từ đó có thể đáp ứng đủ lượng canxi cho khoai lang
• Chú ý bón phân super lân liều lượng cao để bổ sung canxi cho khoai lang

Giải pháp Supe Lâm Thao

Khoai lang thiếu hụt dinh dưỡng: K (Kali)

• Triệu chứng thiếu kali khoai lang thường xuất hiện trên lá già, ban đầu vàng lá xuất hiện trên ngọn lá già sau đó lan theo mép và lan vào trung tâm của lá

Giải pháp Supe Lâm Thao

Khoai lang thiếu hụt dinh dưỡng: P (lân)

• Phân lân thường không bị trực di hay bốc hơi khỏi vùng rễ, tuy nhiên phân lân lại bị cố định trong đất dạng rễ khoai lang khó có thể hút. Do đó phải tăng cường bón các dạng lân dễ tiêu cho khoai lang
• Bón phân lân phải chú ý đến thời điểm bón và vị trí bón, chú ý bón lân vào giai đoạn lót trước khi trồng và nên bón tập trung vào vùng rễ, hạn chế bón phân tán ra xa vùng rễ
• Chú bón số lượng phân lân tương đối lớn, bởi vì phân lân không bị mất nên vẫn nằm ở vùng rễ để cây sử dụng dần

Giải pháp Supe Lâm Thao